“Marvel’ın yeni “Orijinal Grafik Roman” serisinin ilk eseri” olarak tanıtılan Avengers: Endless Wartime, uzun bir bekleyiş süresinin ardından dün piyasaya çıktı. Fakat, biraz farklı bir konsept olması nedeniyle, Marmara Çizgi tarafından ABD ile aynı anda Türkiye’de, Türkçe olarak da yayınlanan Endless Wartime, bazı okurların kafasında çeşitli sorular da yarattı.
Ben de, kafa karışıklığı yaratması normal olan bu eser hakkındaki sorulara, elimden geldiğince yanıt vereyim istedim.
1 – Grafik Roman nedir?
Comics Alemine Giriş Rehberi’nden alıntı yapacak olursak “grafik roman”, ya spesifik olarak bir sayıda bitecek olan, ya doğrudan bitmiş olarak basılan, ya da yayınlandıktan sonra toplanıp bir araya getirilerek tek bir hikayeye dönüştürülen çizgi romanları tanımlamak için kullanılan bir kavram.
Daha kesin ve doğru bilgiler için, Comics Alemine Giriş Rehberi’ne göz atabileceğiniz gibi, daha sonradan yazdığım Grafik Roman özel dosyasına da göz atabilirsiniz – fakat şimdilik şu yeterli olacaktır: Marvel ve DC Comics şirketleri “grafik roman” kavramını, eğer kullanırlarsa, sonuncu tanım için, yani normal olarak basılan, sonra bir araya getirilip ciltlenen hikayeler için kullanıyorlar.
2 – “Orijinal Grafik Roman” nedir?
Original Graphic Novel kavramından çevirebileceğimiz bu tanım, yeni yeni ortaya çıkan bir kavram, ve aslında Comics Alemine Giriş Rehberi’nde sunduğumuz tanımın ikinci cümlesi ile tamamen aynı anlama geliyor.
Yani, eğer bir çizgi roman, doğrudan tamamlanmış olarak basılıyorsa, daha önceden fasikül olarak çıkmış sayıları bir araya getirmiyorsa, bunu daha önceden çıkmış sayıları bir araya getiren grafik romanlardan ayırmak için “original graphic novel” veya kısaca OGN olarak tanımlıyoruz.
3 – Avengers: Endless Wartime gerçekten Marvel’ın ilk orijinal grafik romanı mı?
Hem evet, hem hayır – fakat büyük ölçüde hayır.
1978’de Stan Lee ve Jack Kirby tarafından yazılan Silver Surfer grafik romanının yanı sıra, Marvel’ın 1980’li yıllarda başlayan bir Marvel Graphic Novel yayın serisi vardı, ve bu seri de teknik olarak orijinal grafik romanlara ayrılmıştı. Hatta, birkaç gün önce incelediğim The Death of Captain Marvel grafik romanı, bu serinin ilk yayınıydı.
Bu yüzden Endless Wartime teknik olarak Marvel’ın ilk orijinal grafik romanı değil – ama 80’li yıllarda OGN gibi bir kavramın kullanılmadığını düşünürsek, bilinçli olarak “OGN” şeklinde duyurulan, bu şekilde pazarlanan ilk eserin Endless Waritme olduğu doğru.
4 – Marvel OGN basmaya devam edecek mi? Yeni bir Marvel Graphic Novel serisi görebilir miyiz?
Evet, Marvel OGN basmaya devam edecek – ve “Marvel Original Graphic Novel Line” olarak duyurdukları yeni bir yayın dizisi başlatmak gibi bir hedefleri var.
Endless Wartime’dan sonra, Mark Waid tarafından yazılacak “Spider-Man: Family Business” OGN’inin basılması bekleniyor. Bu kitabın çıkış tarihi 2014 Nisan olarak verilmiş durumda.
5 – Endless Wartime Marvel Evreni’nde mi geçiyor? Yoksa bir paralel evren hikayesi falan mı?
Marvel’dan gelen açıklamalar, Endless Wartime’ın tamamen Marvel Evreni’nde geçen bir hikaye olduğu yönünde. Warren Ellis, çizgi romanının şu anda devam etmekte olan “Avengers – New Avengers serileri sırasında bir yerlerde” geçtiğini ifade ediyor.
6 – Peki çok karışık değil mi? iki hikaye aynı anda mı geçmiş oluyor yani?
Endless Wartime’da öyle çok büyük, çok uzun süreli, çok ciddi bir hikaye anlatılmıyor. O yüzden, Hickman’ın dergilerine konu aldığı olaylar arasında, Avengers’ın yaşadığı daha ufak bir olay olarak görmek mümkün.
Tabi Amerikan çizgi roman mantığında, aynı anda, aynı karakterlerin birden fazla yerde, birden fazla olay yaşaması da o kadar az rastlanan bir durum değil elbette.
7 – Bu durumda Endless Wartime’dan önce – sonra bir şey okumak, Marvel Evreni’nin güncel durumu hakkında hiçbir şey bilmek zorunda değilim, doğru mu?
Aynen öyle.*
8 – Marvel niye böyle bir şeye kalkışmış? Niye OGN basmaya başlıyorlar?
Büyük şirketlerin temel hedefinin her zaman için para kazanmak olduğunu söylemeye sanırım gerek yok. Fakat biraz daha detaylı incelersek, Marvel özellikle filmlerin kendileri etrafında yarattığı merakı kullanmaya çalışıyor.
Filmleri izleyip, beğenip, çizgi romanlara başlamak isteyen, fakat her ay takip etme olayıyla uğraşmak istemediği, her şeyi çok karışık bulduğu için başlayamayan binlerce okur var. Marvel, tek seferde alınıp, hiçbir ön okumaya gerek duyulmadan, bir kitap gibi okunup kenara konulabilecek eserler yaparak, bu “başlayamama” derdini yenmek istiyor.
Bununla birlikte, filmlerden çok çok farklı kurgulara sahip olan sürekli yayınlar aksine, OGN’ler aynı evrende geçse bile filmlere daha yakın, daha çok benzeyen kurgulara izin veriyor. Dolayısıyla, amaç Marvel’ın yaratmayı başardığı, fakat üzerinden para kazanamadığı merakı gelire dönüştürmek.
9 – Yani tamamen ticari, pislik bir davranış bu! Halihazırda çizgi roman okuyan kişiler için, çizgi roman için hiçbir pozitif yanı olamaz?
Tam olarak öyle değil. Bir grafik roman yazma süreci ile, aylık, tek sayı çizgi roman yazma süreci birbirinden çok farklı şeyler. Grafik roman yazdığınız zaman, hikayenizin öncesi, sonrası ile ilgili endişelenmeniz, “Ne yapsam da bu seriyi devam ettirebilsem?” gibi sorunlara kafa yormanız, her ay okuyucuyu bir sonraki sayıyı da satın almaya ikna edici sonlar düşünmeniz, teslim tarihleri ile, sayfa sınırlamalarıyla ve benzeri teknik problemlerle ilgilenmeniz gerekmiyor.
Dolayısıyla, bir grafik roman, hem yazara, hem de çizere çok daha büyük bir serbestlik veriyor. Baskı altında çalışmamak, belli kurgu gereklilikleri konusunda daha özgür olmak, kendi tarzında hikayeler yazmak ve sayfa – panel vs. sayısını istediği gibi kullanabilecek olmak, tabi ki sanatçılar için büyük bir artı – dolayısıyla OGN mantığı, aylık olarak yayınlanmamış, doğrudan tamamlanmış olarak basılan grafik romanlar mantığı, benim kafama son derece yatan, hatta Amerikan çizgi romanının daha ciddiye alınması için gerekli gördüğüm bir mantık.
10 – O halde, Marvel bu hareketiyle çizgi roman sanatı için bir çığır açıyor, çok önemli bir adım atıyor olabilir – biz de muhteşem çizgi romanlar okuyabiliriz?
Tam olarak öyle de değil. OGN mantığı Marvel’ın yarattığı bir şey olmadığı gibi, şirketin sanatçılara ne kadar özgürlük tanıyacağı da ayrı bir soru işareti. Asıl amaç filmlerden yaratılan ilgiyi kullanmak olduğundan, Marvel’ın yazar – çizerlere yine belli “sipariş”ler vermesi, kurgulara ciddi editör müdahalelerinde bulunması, özellikle filmlere benzer, çizgi romanlara alışık olmayan kitleler için fazla zorlayıcı olmayacak hikayeler istemesi çok muhtemel.
Dolayısıyla, evet, özellikle sanat ve edebiyata ağırlık veren yazar, çizer ve yayıncılar için OGN mantığı büyük bir olay, ama Marvel muhtemelen olaya ticari yaklaşıyor. Her ne kadar yukarıda saydığım avantajlar nedeniyle, OGN’ler arasından kaliteli eserler çıkmasını bekleyebilecek olsak da, büyük sanat eserleri, muhteşem çizgi romanlar beklemek de pek gerçekçi olmaz.
11- Marmara Çizgi Endless Wartime’ı nasıl ABD ile aynı anda, Türkçe olarak piyasaya sürdü? Bu, Amerikan çizgi romanlarının anında bizim piyasamıza gireceği yeni bir dönemin başlangıcı olabilir mi?
Bir grafik roman olarak, yani aylık yayın siteminin üretim metotlarından bağımsız bir eser olarak, Endless Wartime yayınlanmasından epey önce bitirilmişti. Marmara Çizgi’nin eseri 2 Ekim tarihinden çok önce çevirip, yayına hazır hale getirmesi bu yüzden mümkün oldu.
(Hatta, Amerika’da çizgi roman dağıtımında tekel olan Diamond Comics şirketi, Endless Wartime kopyalarını yanlışlıkla yayınlanacakları tarihten ciddi bir süre önce çizgi roman dükkanlarına dağıttı, daha sonra hatadan dolayı özür dilemek ve çizgi roman dükkanlarını, Endless Wartime’ı yayın tarihinden önce raflarına koymamak konusunda uyarmak; bunu kontrol etmek için sivil kontroller yapacaklarını söylemek durumunda kaldılar, ki bu da ayrı bir komediydi.)
Fakat, maalesef aynı şeyi düzenli yayınlarda beklemek mümkün değil. Grafik romanlar buna olanak sağlasa da, aylık üretimin anında çevrilmesini bekleyebilmek için bizimkinden çok daha güçlü bir çizgi roman piyasası gerekiyor, teknik ve lojistik açıdan neredeyse imkansız bir durum bu.
12 – Başka sorularım da var!
Endless Wartime veya Marvel’ın OGN’leri hakkında kafanıza takılan başka bir soru olursa, yorumlar kısmından bize ulaşabilirsiniz.