Bir çizgi roman dükkanına gittiğinizde, yeni bir serinin tanıtımını gördüğünüzde veya kendi koleksiyonunuzdaki sayılara bakarken, her şeyden önce çizgi romanların kapaklarını görüyorsunuz. Dergilerden kitaplara, ansiklopedilerden rehberlere kadar tüm ciltli baskıların kapağı oluyor – ama iş çizgi roman gibi görsel bir mecra olduğunda, kapak da çok daha önemli hale geliyor.
Bu yazıda, bir çizgi romanın kapağını daha iyi “okuyabilmek” için gerekli temel bilgileri paylaşıyoruz.
Kapağın Bölümleri
Öncelikle, en temel noktadan, yani kapağın parçalarından başlayalım. Aşağıda oldukça tipik bir süper kahraman çizgi roman kapağı görebilirsiniz.
Çok karmaşık bir durum olmasa da, kapağın elementlerini ikiye ayırarak inceleyebiliriz.
Kapağın üst kısmında, stilize edilmiş bir logoyla serinin adını, Batman’i görüyoruz. Sol tarafta çizgi romanın yayıncısı, DC Comics’in logosu yer alıyor. Bunun hemen altında da sayı numarası (49 – Bu seride çıkan kırk dokuzuncu çizgi roman) ve fiyat bilgileri bulunuyor.
Yayınevi burada kritik bir mesele, çünkü Amerikan çizgi romanının en büyük iki yayınevi olan Marvel ve DC Comics, bastıkları bütün karakterleri, aynı kurgusal evren içine dahil ediyorlar. Yani, Marvel’ın karakterleri olan Spider-Man, Iron Man, Captain America, Hulk ve X-Men, aynı dünyada, aynı evrende yaşıyorlar. Aynı şekilde, DC’nin karakterleri olan Superman, Batman, Green Lantern ve Flash de aynı evrende bulunuyorlar. Dolayısıyla, bir yayınevinin çizgi romanını aldığınızda, aynı zamanda o evrende geçen bir çizgi roman almış oluyorsunuz. Marvel Comics etiketi, ufak tefek istisnalar dışında, o hikayenin “Marvel Evreni”nde geçtiğini ifade ediyor, DC Comics etiketi ise, hikayenin “DC Evreni”nde geçtiğini.
Tabi işin içine paralel evrenlerin ve benzeri şeylerin girdiği durumlar da var, fakat bu başka bir yazının konusu.
Alt tarafta ise eserin yaratıcı ekibinin ismi ve barkod yer alıyor. Yaratıcı ekibin isim sıralaması çoğu zaman (burada da olduğu gibi) “Yazar – Çizer – Renklendirici” olarak listeleniyor, ama buna istisnalar bulmanız da mümkün. Biraz daha ortaya doğru baktığınızda ise, kapak çizerinin imzasını görüyorsunuz.
Kapakla ilgili bilmek gerekenler aslında bu kadar. Ama iki detaya daha yoğunlaşalım.
Birincisi, barkod üzerinde gördüğünüz “Direct Sales” bilgisi – aslında bilmenize hiç de gerek olmayan – çok ufak bir detay.
Barkodun üzerindeki “Direct Sales” veya “Direct Edition” yazısı, bu çizgi romanın doğrudan “çizgi roman dükkanlarına” dağıtıldığını açıklıyor. Bunun alternatifi de, gazete standlarında veya Amerika / Kanada’da her şeyi bulabileceğiniz “Drugstore”larda satılan “Newsstand Edition”lar. Bunların Direct Edition’lardan hiçbir farkı olmuyor, fakat bu bilgi yine de kapakta bize sunuluyor.
Bu çizgi romanların daha çok gazete bayilerinde satıldığı günlerden devam eden bir gelenek.
Yine barkodun üzerinde yer alan Rated T Teen bilgisi, bu çizgi romanın hangi yaş grubuna yönelik olarak çıkartıldığını gösteriyor. Bunlar çoğu zaman “Tüm Yaşlara Uygun”, “Genç Yetişkin ve Üzeri” ve “Yetişkinler İçin” olarak sınıflandırılıyor. Bunlar yayıncıların kendi kendilerine belirledikleri standartlar.
Barkodda yer alan son önemli bilgi, çizgi romanın tarihi. Sağ üst tarafta yer alan “Apr 2016” (Nisan 2016) bilgisi, bu çizgi romanın “kapak tarihi” olarak adlandırılıyor. Neden burada “çıkış tarihi” değil de, “kapak tarihi” gibi tuhaf bir kavram kullanıyoruz? Bunun aslında oldukça ilginç bir sebebi var – yukarıda gördüğünüz çizgi roman, kapakta yer alan Nisan 2016 ibaresine rağmen, aslında bundan iki ay önce yayımlanmış bir eser. Yine çizgi romanların gazete bayilerinde satıldığı dönemden kalan bir gelenek nedeniyle, pek çok çizgi romanın kapağında yer alan tarih aslında gerçekten yayınlandıkları tarihi göstermiyor.
Bu konuda daha fazla bilgi almak için, şu yazıya göz atabilirsiniz:
Farklı Kapak Özellikleri
Yukarıda gördüğünüz oldukça basit bir kapak örneği. Gördüğünüz çizgi romanlarda farklı elementlerle de karşılaşmanız olası.
Örneğin, yukarıdaki kapağın üzerinde yer alan mavi kısım, bu çizgi romanın dahil olduğu büyük hikayeye (Avengers vs. X-Men) gönderme yapıyor. Özellikle günümüzde okuyacağınız çizgi romanlarda, böyle durumlarla karşılaşmanız çok muhtemel. Böyle bir durumla karşılaşmanız, bu çizgi romanın tek başına okunmaktan çok daha büyük bir hikayenin parçası olarak okunması gerektiğini gösteriyor.
Karşılaşabileceğiniz bir başka durum, kapaklarda okuyucunun dikkatini çekmek ve okuma isteği yaratmak için kullanılan kısa cümleler, çarpıcı diyalog ve ek bilgiler. Aşağıda bunu fazlasıyla kullanan bir Thunderbolts kapağı görebilirsiniz.
Bu, süper kahraman çizgi romanlarının ortaya çıktığı günlere kadar dayanan ve yeri geldiğinde oldukça farklı şekillerde kullanılabilen bir uygulama. Çok daha eski dönemden şu meşhur Flash kapağı iyi bir örnek:
Çizgi roman yayıncıları, kapakları bu şekilde kullanmanın satışlar üzerinde olumlu etki sahibi olacağını elbette biliyorlar. Hatta belli noktalarda kapaklar sayı içinde görmediğimiz olayları yansıtarak, veya çok basit sahneleri abartılı şekilde resmederek okuyucuları çekmeyi hedefleyebiliyor.
Aşağıda bunun iyi bir örneği var. Kapak resmi X-Men’in önemli iki karakteri Cyclops ve X-23’ün öpüştüğünü gösteriyor – ama sayıyı okuduğunuzda iki karakter arasında böyle bir şey yaşanmıyor. Olan tek şey, Cyclops’un X-23’e sarılması ve X-23’ün de bu durumdan pek memnun kalmaması.
Buradan yola çıkarak, önemli bir soru sorabiliriz: Bir çizgi romanı okumaya karar verirken, kapak bizim için ne kadar yönlendirici olmalı? Bir çizgi romanı kapağına göre değerlendirmek ne kadar doğru?
Bu sorunun farklı cevapları var. Konu hakkında kısa bir tartışma için, şu yazıya göz atabilirsiniz:
Çizgi Romanı Kapağına Göre Yargılamak
Varyant Kapaklar
Özellikle günümüzde çizgi roman kapaklarından bahsederken, farklı kaynaklarda karşılaşmış olabileceğiniz “Variant Cover” – yani Varyant Kapak ifadesinden söz etmemek mümkün değil.
Varyant kelimesi bildiğiniz gibi, “ufak farklılık” anlamında kullanılan bir kelime. Variant Cover kavramı da, aynı çizgi romanın, birden fazla kapakla çıkmasına verilen isim. Yani, bir çizgi roman sayısı çıkıyor ve yayınevi aynı hikayeyi, tamamen aynı içeriği, birden fazla kapakla satışa sunuyor. Bu genelde önemli sayılarda, önemli hikayelerde kullanılan bir satış stratejisi.
Bir kapağın varyant olduğunu anlamanın temel yolu üzerinde böyle bir ibare olup olmadığına dikkat etmek. Daha teknik ve garanti bir yol ise, çizgi roman barkodlarını bu amaç için kullanmak. Yukarıdaki ilk iki kapağımıza yeniden bakalım.
Bu çizgi romanların barkodlarına baktığınızda, Batman’in barkodunun “04911”, New Avengers barkodunun ise “02511” ile bittiğini görüyorsunuz. Rastlantısal gözüküyor, ama aslında değil. 04911, bunun Batman çizgi romanının 49. sayısının, 1. varyantı ve 1. baskısı olduğunu gösteriyor. “02511” de aynı şekilde, New Avengers serisinin 25. sayısının 1. varyantı ve 1. baskısı ile karşı karşıya olduğumuzu ifade ediyor. Yani barkodun sondan bir önceki rakamının “1” olması, bunun varyant kapak olmadığını, sayının ana kapağı olduğunu anlatıyor.
Özetle, modern çizgi roman barkodlarının son beş hanesi, bize şu bilgileri veriyor:
İlk üç basamak: Sayı numarası (049) Sonraki rakam: Kapak varyantı (1) Sonraki rakam: Kaçıncı baskı? (1)
İşte farklı bir örnek:
Bu yukarıda gördüğünüz Batman çizgi romanının aynısı. Tek farkı, bu çizgi romanın kapağının Neal Adams isimli farklı bir çizer tarafından çizilmiş olması. Bunun bir varyant kapak olduğunu hem sağ alt köşedeki damgadan, hem de barkodun son beş hanesinden (“04921″) anlayabiliyoruz.
Bir çizgi roman kapağı ile ilgili bilinmesi gereken temel bilgiler aşağı yukarı bu şekilde.
İlginç bir bilgi – bu yazı aslında Çizgi Roman Terimleri başlıklı başka bir yazının ilk bölümü olarak yazılmıştı. O yazıyı düzenlemeye çalışırken, kapakla ilgili söylenebilecek daha fazla şey olduğuna karar verdim ve bunu kendi içinde ayrı bir yazı olarak ele almaya çalıştım.
Çizgi romanın içinde karşınıza çıkacak bölümlerle ilgili daha fazla bilgi almak için, Çizgi Roman Terimleri başlıklı bu yazıya da göz atabilirsiniz.