(Yazının birinci bölümü için: Understanding Comics)
İlk bölümünü AltEvren’in kendisinde analiz etmeye çalıştığım Understanding Comics, Amerikalı bir yazar tarafından yazılmış, Amerika’da yayınlanmış, ve genel olarak Amerika’da okunan bir çalışma. Bu durumda, kitabın Amerikan çizgi romanlarıyla, Amerikan süper kahraman ana akımıyla yakından alakalı olduğunu varsayabiliriz, öyle değil mi?
Aslında hayır, kesinlikle değil. Enteresan bir şekilde, Scott McCloud’un araştırmasının çok büyük bir bölümü, Amerikan piyasasının dışındaki eserlere yoğunlaşıyor. Hatta öyle ki, bir sanat dalı olarak çizgi romanın gücünü göstermeye çalışan McCloud, kitabı boyunca -ciddi (veya ciddi gözükmeye çalışan) çizgi roman okurlarının çoğu zaman, çizgi romana negatif bir imaj verdiği gerekçesiyle kaale almadığı – Amerikan süper kahraman çizgi romanlarını tartışmasının dışında bırakıyor.
Açık konuşmak gerekirse, McCloud’un çizgi romanı hiçbir çizgi roman ekolü, tarzı veya türü ile spesifik olarak alakalı değil; bu tarz bundan iyidir, bu tarz kötüdür falan gibi bir yargı, süper kahramanları bilinçli bir şekilde dışlama amacı yok. Fakat her şeye rağmen, McCloud argümanlarını daha çok Fransız ve Japon çizgi romanları üzerinden götürmeyi tercih ediyor. Amerikan çizgi romanları, elbette, yine son derece önemli bir rol oynuyorlar, fakat bu önemli rol oynayan çizgi romanlar bizim okuyucumuzun aşina olacağı süper kahramanlar, Marvel’lar ve DC’lerden çok, 1970’lerde çıkan ve fanzin olarak dağıtılarak “kült” nitelendirilebilecek başarılara ulaşan “underground comix” hareketine ait çalışmalar.
Bu yüzden, her ne kadar o ekole aitmiş gibi gözükse de, Understanding Comics’i Amerikan çizgi roman kültürüne ait, veya Amerikan çizgi roman kültürünü konu alan bir çalışma gibi görmemek gerekiyor. Pek çok kişiye göre, bu çizgi roman çalışmasının en başarılı yanlarından biri olan, inanılmaz çalışma ürünü “McCloud Piramidi” de buna bir örnek teşkil edecektir:
Resmin üstüne tıklayarak daha büyük olarak bakabilirsiniz, ama McCloud’dan alıntı yapıyorum: “Aaah, sonra okuyun!”.
Bu piramit grafikte, Scott McCloud pek çok çizgi roman karakterini, “Soyut”, “Gerçekçi” ve “Anlam” üçgeni içinde yerleştirerek, çeşitli çizgi roman yazar / çizerlerinin karakterlerini nasıl planladıklarını gösteriyor. Gerçekten içine ciddi anlamda araştırma ve emek konulmuş olan bu piramitte yer alan karakterlerin büyük çoğunluğu (birkaç süper kahraman bulunsa da) farklı ekollerden geliyor.
Üstelik, kendi “süper kahraman” çizgi romanı Zot!’a aşina olanların da hatırlayacağı gibi, McCloud’un manga türüne karşı ciddi bir ilgisi de bulunuyor. O yüzden, “Understanding Comics”, pek çok çizgi roman araştırmasında başlı başına ayrı bir tür olarak dahil edilmeyen mangaları da, çalışmasının içine entegre etmeyi başarmış.
Understanding Comics’in bir başka kayda değer özelliği ise zamanın testine, en azından geçtiğimiz yirmi yıldır, başarıyla dayanmış olması. “Renk” bölümü dışındaki bölümlerin neredeyse hiçbirinde, “outdated” diyebileceğimiz, günümüzde geçerli olmayan hiçbir şey yok. Renk bölümündeki sıkıntı da, McCloud’un ağır grafik romanların büyük çoğunluğunun siyah beyaz olmasını, Marvel ve DC gibi devasa yayıncıların sahip oldukları imkanlara, bu tarz eserleri yayınlayan yayıncıların sahip olmaması şeklinde açıklaması – siyah beyazın grafik roman sanatçıları tarafından bir “tercih” olarak görülmesinden bahsedilmiyor, fakat Marvel-DC / grafik roman sanatçısı farkını ortaya koyduğundan, okuyucuların kendi imkanlarıyla bu çıkarımı yapmaları da pek zor değil. O yüzden, 1993 yılında çıkmış olması, eseri günümüz için önemsiz kılmıyor.
Bir önceki yazının finalinde de dediğim gibi, çizgi romanı bir hobiden fazlası olarak görmek isteyen herkes için, olmazsa olmaz bir kaynak Understanding Comics. Her “seviyeden” çizgi roman okurunun, yine sitemizde kısa bir incelemesi olan “Demanding Respect!” ile birlikte, okuması gereken en önemli iki “çizgi roman kaynağı”ndan birisi.