Yazarlar / Çizerler

Jack Kirby

jackkirbybiyografi1AltEvren’deki – veya çoğu modern sitedeki –  yazıların temel mantığı şu şekildedir: İlk iki paragraf, yazının “girişi” veya “tanıtımı”nı oluşturur. Asıl yazı ise, “Devamını Oku…” butonuna bastıktan sonra gösterilir.

Jack Kirby için bir giriş yazmak, veya bir tanıtım yapmak, bana açıkçası biraz zor geliyor – bazı insanların tanıtıma ihtiyacı olmamalı. Eğer Jack Kirby’nin kim olduğunu bilmiyorsanız, tamamen farklı kişiler / siteler tarafından hazırlanan şu beş listenin bir numarasına bakmak, size ufak bir fikir verecektir:

En İyi 10 Çizgi Roman SanatçısıEn İyi 100 Çizgi Roman SanatçısıEn İyi 125 Çizgi Roman SanatçısıEn İyi 50 Çizgi Roman SanatçısıEn İyi 20 Çizgi Roman Sanatçısı

Emin olmak için yine de tekrarlayalım: Jack Kirby, çok yüksek ihtimalle, tüm zamanların en önemli çizgi roman sanatçısıydı.

Jack Kirby’nin Hayatı

Tabi ki bu işe yıllarını vermiş çok önemli sanatçılar, Kirby’den daha teknik, daha “iyi” çizen pek çok çizer, haksızlık yapıldığını düşünebileceğimiz pek çok isim sayabiliriz. Fakat, çizgi roman endüstrisine Kirby’nin getirdiği yaratıcılığa, üretkenliğe ve yeniliğe rakip olabilecek başka bir sanatçı düşünmek, gerçekten çok zor.

1917 yılında doğan Jack Kirby, oldukça zor koşullarda geçen çocukluğu sırasında kendi kendine çizim yapmayı öğrendi. Herhangi ciddi bir sanat eğitimi almayan Kirby, 1936 yılından itibaren ufak çizim işlerinde çalışmaya başladı ve 1940 yılında kariyerinin ilk ciddi dönüm noktasını yaşayarak – daha sonradan Marvel Comics haline gelecek olan – Timely Comics şirketinde Joe Simon ile birlikte Captain America’yı yarattı.

captainamericajackkirbybiyo Captain America’yı yalnızca on sayı boyunca çıkarabilen Jack Kirby ve Joe Simon, Timely’nin sahibi Martin Goodman’la maddi konularda anlaşamayınca – bu sefer de daha sonradan DC Comics olarak bileceğimiz – National Comics’e geçiş yaptı. 1943’te İkinci Dünya Savaşı’na katılan Kirby, savaştan döndükten sonra hem National, hem Timely için ufak işler yapmaya devam etti – fakat Joe Simon ile birlikte kurduğu Mainline Comics’in başarısız olmasının ardından, Marvel’a tam dönüş yaptı.

Bu dönüşü, onun “asıl” kariyerinin de başlangıcı oldu – daha az dikkat çekici birkaç projeden sonra, kendisinin yokluğunda şirketin baş yazarlığına ve editörlüğüne yükselen Stan Lee ile birlikte Fantastic Four’u yarattı. Bunu, 1960 – 70 yılları arasında yaratıp çizmeye devam edeceği X-Men, Hulk, Thor ve Avengers gibi, hepimizin tanıdığı pek çok seri takip etti.

jackkirbybi03Ancak, 1970 yılında Marvel’ın kendisine adil davranmadığını hisseden Kirby, uzun pazarlıklar sonunda rakip firma DC Comics’e geçti. Burada hem yazar, hem çizer olarak çalışmaya başlayan Kirby, zamanında fazla popüler olmasa da, daha sonra çizgi roman kültürü içinde önemli yer sahibi olacak Fourth World konseptini ve OMAC gibi, Kamandi gibi dergileri hazırladı. DC’nin varolan dergilerinden ise, yalnızca son derece düşük satış rakamları olan Superman’s Pal Jimmy Olsen’i yazıp çizdi.

newgodsjackkirbybioMarvel’da elde ettiği şöhret nedeniyle, muhtemelen istediği herhangi bir dergiyi çizebilecek olan Kirby’nin Jimmy Olsen’ı seçmesindeki sebep, o sırada kimsenin bu dergi üzerinde çalışmıyor olmasıydı: Kirby kendi gelişinin şirkette kimseyi işinden etmesini istemiyordu, bu yüzden az satan ve boşta olan bir dergi istemişti. DC Comics’in Kirby gibi bir yeteneği Jimmy Olsen’da “harcamasının” sebebi buydu.

Aradığı konforu DC’de de bulamayan Kirby, 1976 yılında, büyük bir duyuruyla Marvel’a geri döndü ve burada Captain America’yı yazıp çizmeye başladı. Bunun yanı sıra, Eternals, Machine Man gibi – yine – değeri sonradan anlaşılacak seriler yarattı. Fakat, Kirby ve Marvel’ın bu birlikteliği de uzun sürmedi – şirketin kendisine, sağlık sigortası gibi basit konularda bile – saygı göstermediğini hisseden Kirby, yalnızca iki sene sonra şirketi bir kez daha terk etti, ve 1980’li yıllarda DC ve birkaç bağımsız şirket için yaptığı ufak tefek işlerin haricinde, aktif çizerlik yaşamına büyük ölçüde son verdi.

jackkirbyeternalscelestialJack Kirby, 1994 yılında, 76 yaşında hayatını kaybetti.

Kirby’nin hayatıyla ilgili bilinmesi gerekenler temel olarak bunlar. Daha anlamlı olabilecek birkaç bilgi daha verecek olursak…

Jack Kirby Hakkında İlginç Bilgiler

– Jack Kirby, 1970 yılında Marvel’dan ayrıldıktan sonra, aslında hem Marvel’da, hem de DC’de çok önemli işler yaptı. Fourth World ve Eternals gibi projeler, zamanında fazla popülarite elde etmeseler de, zaman geçtikçe çok önemli konseptler haline geldiler. Fourth World içinde yaratılan New Gods konsepti, DC’nin “en büyük” kötü adamı diyebileceğimiz Darkseid’i ortaya çıkarttı – New Gods ve Darkseid, DC’de – Final Crisis gibi – pek çok güncel hikayeye esin kaynağı oldu – Darkseid hala şirketin en önemli “kötü”lerinden biri olmayı sürdürüyor.

Aynı şekilde, Eternals ve bu seri içinde yaratılan Celestials da, Marvel’ın güncel tarihi üzerinde ciddi anlamda rol oynadı. Earth X serisi, Neil Gaiman’ın Eternals’ı, Hickman’ın Fantastic Four’da yazdığı hikaye, hepsi bu olgulara ciddi miktarda yer verdiler.

gaimaneternalsjackkirby– Kirby, her şeyin ötesinde, inanılmaz üretken bir çizerdi. Aynı anda pek çok dergi üzerinde çalışabilen Kirby’nin, günde 5 – 6 tamamlanmış sayfa çizebildiğini biliyoruz. Bu, bilgisayarların varlığının işi kolaylaştıracağını düşünebileceğiniz 2010’lu yıllar için bile, son derece etkileyici bir rakam.

– Özellikle gözleriniz çizgi romanın 2000’li yıllardaki, bilgisayarla desteklenmiş çizimlerine alışıksa (ki muhtemelen bu yazıyı okuyanların % 90’ı için durum bu) – Jack Kirby’nin çizimleri size çok kötü gözükebilir, ve özellikle de o korkutucu Essential ciltlerinden birini alıp Kirby’den keyif almaya çalışırsanız, büyük hayal kırıklığına uğrayabilirsiniz.

İşin aslı şu ki, 2010’lu yıllarda, Jack Kirby biraz “alışılarak” sevilen bir isim. Kendisinin günümüze göre sıfır imkanla ürettiği çizimlerin, bugünkülerle boy ölçüşmesine imkan olmadığı gibi, Kirby aslında zamanı için bile “teknik” açıdan kusursuz olan bir isim değildi. Ama yapmanız gereken, onu günümüz çizimleri ile değil, kendi zamanının çizimleri ile karşılaştırmak, döneminin sanatçılarına karşı nasıl bir tarzı olduğunu görüp, o tarzın yıllarca ne kadar çok sanatçıyı etkilediğini görmeye çalışmak.

jackkirbybiyosurferDolayısıyla, ilk bakışta Kirby’nin çizimlerini anlamsız bulursanız, “Bu muymuş yahu en iyi en iyi dedikleri?” derseniz, yalnız olmadığınızı bilin. Ben de Kirby’nin çizimlerine ilk baktığımda aynı şeyleri düşünmüştüm – aşağıda linkini verdiğim Kirby belgeselinde de herkes aynı şeyi söyleyecek.

Kirby’yi özel yapan, onun kısa süreler içinde ulaştığı inanılmaz üretkenlik ve yaratıcılık boyutlarının yanı sıra, daha önce fazla görülmemiş bir dinamizme ve hareketliliğe sahip çizimleri olmasıydı. Karakterleri daha önceki çizgi roman tekniklerine göre daha canlı, daha “hareketli”, hareket hissini yansıtmayı daha iyi başaran figürlerdi. Kariyeri ilerledikçe, Kirby uzay sahnelerinden değişik canlılara, Silver Surfer gibi alışılmışın çok dışında karakterlerden, Negative Zone ve artık son derece meşhur hale gelmiş “Kirby Dots” gibi dönemin psikedelik tavrını yansıtan öğelere uzanan çok geniş bir çizim yelpazesine sahip olmuştu.

Elbette, bütün bunlara bir de kendisinin kurgu ve hikaye anlatabilme kapasitesi eklenince, Kirby kendisinden başka kimsenin ulaşamayacağı bir çizgi roman deneyimi oluşturmayı başarıyor, ölümünden yıllar sonra kendisini anan bir gazete haberinde dendiği gibi, çizgi roman mecrası içinde yepyeni bir “gramer” yaratıyordu.

jackkirbybiyografi2Ne kadar anlatmaya çalışırsam çalışayım, resimlere bakmadan, Kirby’nin çizdiği çizgi romanları (belki de tekrar tekrar) okumadan, bunları anlamak zor – fakat Youtube’dan izleyebileceğiniz şu Jack Kirby belgeseli, benim aktarmayı tam olarak başaramadığım bazı şeyleri netleştirebilir. Beş bölümlük belgeselin ilk linki aşağıda, gerisine Youtube’dan ulaşabilirsiniz:

https://www.youtube.com/watch?v=rM4HqngYqO8