Çizgi roman dünyasında önemli bir yeri olan Diamond Comics’in adı, son günlerde DC Comics’in aldığı kararla biraz daha duyulur hale geldi. Tabi çizgi roman endüstrisinin biraz görünmeyen bir boyutunda kaldığı için, Diamond’un tam olarak ne yaptığını ve neden önemli olduğunu açıklamak faydalı olabilir.
Bu yazıda, kısaca Diamond Comics’in ne olduğuna, geçmişine ve dünya çizgi roman piyasasındaki konumuna göz atacağız.
Diamond Comics Nedir?
Çoğumuz, adı “… Comics” şeklinde biten şirketleri çizgi roman yayınevleri ile özdeşleştiriyoruz. Marvel Comics, DC Comics, Image Comics, Dark Horse Comics… Bunların hepsi, çizgi roman yayımlayan şirketler.
Diamond Comics (veya daha açıklayıcı “tam” adıyla, Diamond Comics Distributors, Inc.) biraz daha farklı bir şirket. Bu şirket, kendisi çizgi roman yayımlayan veya eser üreten bir firma değil, bir dağıtım şirketi.
Bir başka deyişle, Diamond’un işlevi Marvel, Image, Dark Horse gibi yayınevlerinin bastığı çizgi romanları, dünyanın her tarafındaki çizgi roman dükkanlarına ulaştırmak.
Diamond Comics’in Önemi
Diamond Comics’in önemi, çok uzun yıllardır ABD’de bu işi yapan tek şirket olmasından, yani sektörü içinde bir tekel olmasından kaynaklanıyor. Daha doğrusu, DC Comics 2020 yılının Haziran ayında bu dağıtım ağından ayrılmaya karar verene kadar, bundan kaynaklanıyordu.
Konuyla ilgiliyseniz aşağıdaki tarihçe bölümünden daha detaylı olarak okuyabileceğiniz gibi, Diamond çok uzun süredir adını duymuş olduğunuz tüm çizgi roman şirketlerinin eserlerini çizgi roman dükkanlarına dağıtıyordu. Üstelik bu durum, sadece ABD ile sınırlı değildi, dünya genelinde de bütün Amerika bazlı yayıncıların eserleri çizgi roman severlere Diamond vasıtasıyla ulaşıyordu.
Hatta, şöyle bir cümle kurmak bile mümkün: Çizgi roman dükkanı sahipleri ve çalışanlarının en temel işlerinden bir tanesi, dükkanlarında satmak istedikleri çizgi romanları Diamond Comics’ten sipariş etmekti.
DC Comics’in Diamond’dan ayrılma kararı, bu “tekel” statüsüne bir darbe vurdu – ama burada geçmiş zaman kullanmış olmam sizi yanıltmasın.
Şimdilik DC hariç tüm yayınevlerinin dağıtımı hala Diamond Comics’te, dolayısıyla çizgi roman piyasasında hala ciddi bir öneme sahip olmayı sürdürüyorlar.
Diamond’un Kısa Tarihçesi
Peki, Diamond Comics’in tarihçesi nasıl? Bu firma nasıl ve neden kuruldu, nasıl tekel haline geldi ve belki de en önemlisi, bu tekel statüsüne daha önce hiç meydan okunmuş muydu?
Diamond’un çıkışı, ABD’de çizgi romanların ana satış şeklinin değişmesi ile alakalıydı. Eskiden gazete bayilerinde, marketlerin gazete reyonlarında satılan çizgi romanlar, daha niş bir hobi haline gelince doğrudan çizgi roman dükkanlarında satılmaya başlandı.
“Direct Market” adı verilen bu satış ağı içinde, çizgi romanları toplu olarak yayınevlerinden alıp, bunları çizgi roman dükkanlarına teslim edecek aracı şirketlere ihtiyaç oluyordu. 1982 yılında, bu işi yakın çevresi için yaparak yola çıkan Steve Geppi, ilerleyen yıllarda Diamond’a dönüşecek şirketin temellerini attı.
1990’lara gelindiğinde, Diamond hem kendi içinde bu işi yapan en büyük şirketlerden biri haline gelmiş, hem de ufak çaplı bazı rakiplerini satın alarak piyasadaki gücünü arttırmaya başlamıştı. 90’ların ortasına baktığımızda, bu piyasanın üç büyük oyuncusu Diamond, Capital City Distribution ve Heroes World Distribution şirketleriydi.
Tekelleşmeye Doğru
Bu yapı için kırılma noktası, 1994 – 95 yılları oldu.
Çizgi roman dağıtımı için başka şirketlere ihtiyaç duymak istemeyen Marvel Comics, Heroes World’ü satın alarak bu işi kendi içinde çözmeye karar verdi.
Tabi bu, Diamond ve Capital City için oldukça kötü bir haberdi – zira Marvel’ın kendi dağıtım ağı üzerinden hareket etmesi, onların ellerindeki en büyük iki şirketten (yani en büyük iki gelir kaynağından) birini kaybetmesi anlamına geliyordu.
Bunun bir sonucu olarak, Diamond ve Capital arasında ciddi bir “özel anlaşma” savaşı yaşandı. Her iki şirket de, hayatta kalabilmek için diğer şirketlerin tüm dağıtım haklarını ele geçirmeye çalıştı.
Bu mücadelenin sonunda, DC, Image ve Dark Horse gibi yayıncıların dağıtım hakkını elde etmeyi başaran Diamond, piyasanın en büyük dağıtım şirketine dönüşürken, Capital City ise iflasın eşiğine geldi. Kısa bir süre sonra, Diamond artık elinde herhangi bir kozu kalmamış olan Capital City Distribution’ı satın aldı.
Bu bilgiler işin teknik kısmıyla ilgilenmeyenler için sıkıcı olabilecek olsa da aslında oldukça yaygın olarak bilinen şeyler.
Sürecin çizgi roman okurları tarafından iyi bilinmesinin temel nedeni, Marvel’ın Heroes World’ü satın alma girişiminin bir fiyasko ile sonuçlanmasıydı.
Kısa süre içinde, Heroes World’ün Marvel’ın yoğun ihtiyaçlarını karşılayacak lojistik güce sahip olmadığı anlaşıldı. Heroes World’ü 1994 yılının sonunda satın alan Marvel, 1997’de tekrar Diamond ile anlaştı. Marvel çizgi romanlarını dağıtacak tek şirket haline geldikten sonra, Diamond gerçek anlamda bir tekele dönüştü.
1997 yılından, 2020’nin Haziran’ına kadar, yani tam yirmi üç yıl boyunca, Diamond Comics piyasadaki tek önemli çizgi roman dağıtım şirketiydi.