Çizgi roman kapakları ile ilgili temel bilgileri bulabileceğiniz bu yazıyı yazarken, tarih konusunda detaylı bilgiler vermenin bu yazının kapsamını biraz aşacağını düşündüm ve fazla uzatmamak için bu konuyu ikinci bir yazıyla ele almaya karar verdim.
Çizgi romanların kapaklarında görebileceğiniz tarihlerle ilgili enteresan bir durum bulunuyor: Yukarıdaki kapağa baktığınızda, barkodun üstünde APR 2016, yani Nisan 2016 ibaresini görüyorsunuz ve otomatik olarak çizgi romanın 2016 yılının Nisan ayında çıktığını düşünüyorsunuz.
Oysa bu çizgi romanın çıkış tarihi Nisan 2016 değil, Şubat 2016.
Tahmin edebileceğiniz gibi, bu sadece örnekteki kapakla ilgili değil, çizgi romanlarla ilgili genel bir durum. Ama bu konuyu derinlemesine incelemeden önce bu konuda bazı kanıtlar sunalım, ki ortada hiçbir şey yokken böyle konulara yoğunlaştığımız düşünülmesin.
DC Comics’in resmi sitesinde, 2011 yılında çıkmaya başlayan Batman serisinin 49. sayısı ile ilgili şu bilgileri görüyorsunuz:
Sağdaki kısımdan da görebileceğiniz gibi, çizgi romanın satışa sunulduğu tarih açık ve net bir şekilde “Feb 10 2016”, yani “10 Şubat 2016” olarak ifade ediliyor. Tabi ki bu ekran görüntüsüyle yetinmeyip, buradan kendiniz de kontrol edebilirsiniz.
Hatta bununla da yetinmeyip, şöyle bir test yapmanız da faydalı olabilir. Rebirth sürecine kadar çıkan herhangi bir DC Comics çizgi romanının kapağındaki tarihe bakıp, daha sonra DC’nin resmi sitesinden satışa sunulduğu tarihle karşılaştırın. Tıpkı Batman #49’da olduğu gibi, çizgi romanların “piyasaya çıktığı” tarihle, kapaklarındaki tarih arasında iki ay fark olduğunu, kapakta verilen tarihin iki ay sonrasını gösterdiğini göreceksiniz.
Çizgi Roman Kapaklarında Neden İki Ay Sonrasının Tarihi Yer Alıyor?
Eğer Türkiye’de yaşıyor ve çizgi roman satın alıyorsanız, bunları muhtemelen çizgi roman dükkanlarından alıyorsunuzdur. Bu çizgi romanların yayımlandığı ülke olan ABD’de de durum çok farklı değil. Günümüzde çizgi romanlar bu iş için açılmış özel dükkanlarda satılıyor.
Fakat çizgi romanın tarihine baktığımızda, durumun her zaman böyle olmadığını görüyoruz. 1980’li yıllardan geriye doğru gittiğimizde, çizgi romanların asıl olarak gazete bayilerinde, marketlerde ve – ABD ve Kanada’da oldukça popüler olan, yalnızca ilaç değil, her türlü günlük ihtiyacın satıldığı – “Drugstore” adı verilen dükkanlarda satıldığı bir dönem bulunuyor.
Çizgi romanların kapaklarında yer alan tarihlerin, iki ay sonrasını göstermesi, çizgi romanların gazete bayilerinde satıldığı günlerden kalan bir gelenek. Teknik olarak, Batman # 49 üzerinde yer alan tarih çizgi romanın piyasaya çıktığı tarihi değil, piyasadan kaldırılması gereken tarihi gösteriyor.
Bu durumun tarihi olarak iki işlevi var. Birincisi, iki ay sonrasının tarihini basmak, eserin gazete bayilerinde daha uzun süre güncel gözükmesini sağlıyor. İkincisi, çizgi romanların yanı sıra onlarca gazete, dergi ve farklı yayınla ilgilenen dükkan – bayi sahipleri, bu tarihlere bakarak satılmayan çizgi romanların ne zaman raftan kaldırılıp iade edilebileceğini görmüş oluyor. Çizgi romanların piyasadan “çekilmesi” gereken bu tarihe, farklı sektörlerde de kullanılan bir ifade ile, “Pull Date” deniliyor.
DC Comics çizgi romanlarında iki ay olarak belirlenen bu süre, farklı zaman dilimlerinde değişiklik gösterebiliyor. İşin nasıl tuhaf boyutlara ulaştığını daha detaylı olarak ele alan bir yazı için buraya göz atabilirsiniz:
https://www.cbr.com/marvel-comics-cover-dates-1989-november-december/
Geleneğin Devamı
Yazının başlığında “DC Comics” ibaresi yer alsa da, aslında bu durum sadece DC Comics ile alakalı değil, bütün çizgi roman piyasasını ilgilendiren bir durum. Çizgi roman dükkanlarının henüz bu kadar popüler olmadığı dönemlerde, tüm yayınevleri çizgi romanlarını bu şekilde yayımlıyor. Aşağıda Fantastic Four’un birinci sayısının kapağını görebilirsiniz. Kapak tarihi olarak Kasım veriliyor, ama çizgi romanın asıl yayımlanma tarihi bundan üç ay önce.
Çizgi romanların doğrudan çizgi roman dükkanlarında satılmaya başlamasıyla, tabi bu ihtiyaç da yavaş yavaş ortadan kalkıyor: Bütün bir dükkan çizgi romana ayrıldığı için, artık satılmamış dergilerin raflardan kaldırılması veya iade edilmesi gibi bir gereklilik de kalmıyor, dükkan sahipleri bunları basitçe başka bir bölüme kaydırıp orada satmayı sürdürebiliyor.
Peki o halde 2016 yılında yayımlanan Batman #49 gibi bir dergide bile bu geleneğin izlerini neden görüyoruz?
Bu aslında basit bir tutarlılık meselesi. DC Comics kapaklarındaki tarihler yıllarca bu şekilde atılmış olduğu için, sistemi bozmuyor ve artık herhangi bir işlevi kalmamış olsa da aynı tarihlendirme sistemini sürdürüyor.
Tabi bu durum bazı kafa karışıklıklarına da yol açıyor. Örneğin, DC Comics’in resmi olmayan Wiki sayfasında bu konuyla ilgili ciddi sıkıntılar yaşanmış olacak ki sayfanın yöneticileri şöyle bir açıklama yazısı paylaşma gereği duymuşlar. DC Wiki’de herhangi bir sayının detaylarına baktığınızda, kapaktaki tarihi basım tarihi olarak kullandıklarını görüyorsunuz.
https://dc.fandom.com/wiki/Thread:500163
Bir de daha günlük bir örnek vereyim: Bundan birkaç sene önce bir çizgi roman forumunda, DC Comics’in Mart ayında birkaç seriyi iptal edeceğine yönelik bir konu açıldığını hatırlıyorum.
Konuyu açan kişi DC Comics’in resmi açıklamasını paylaşmış, ancak konuya cevap veren üyelerden bir tanesi bunu yeterli bir kanıt olarak görmemiş ve çizgi romanın önceden duyurulan son kapağını bulmuştu. Bu araştırmanın ardından da mantıklı gözüken bir çıkarım yapıp bu son kapakta “Mayıs” yazdığını, dolayısıyla bu serinin Mart ayında iptal edilmesinin imkansız olduğunu ifade etmişti.
Oysa seri tabi ki iptal edilecekti – Mart ayında çıkacak olan bu çizgi roman, DC Comics’in yıllardır sürdürdüğü bu gelenek nedeniyle, kapağında “Mayıs” ibaresi taşıyordu.
Bu tabi ki çok detaylı ve çizgi roman tarihiyle özel olarak ilgilenmeyen kişilerin bilmesine gerek olmayan bir bilgi. Ama internet ortamında böyle kafa karışıklıklarına da sebep olabiliyor.
Geleneğin Sonu
Madem bu sadece DC Comics ile alakalı bir konu değil, başlıkta neden DC Comics’i özellikle belirtiyorum?
Çizgi roman kapaklarında yer alan tarihlerin bu işlevlerini yitirmelerinden bir süre sonra, pek çok çizgi roman şirketi bu sistemi kullanmayı bıraktı. Marvel Comics’in güncel kapaklarına bakacak olursanız, kapakların herhangi bir tarih bilgisi yansıtmadığını görebilirsiniz.
“Pull Date” sistemini kullanmaya en uzun süre devam eden yayınevi, DC Comics’ti. DC Comics, gerek 2011 yılındaki New 52 başlangıcında, gerek 2016’daki Rebirth sürecinde tüm serilerini sıfırlayıp baştan başlatsa da, yıllardır devam eden kapak tarihi geleneğinden vazgeçmemişti.
2018’de, onlar da artık herhangi bir işlevi kalmayan bu uygulamayı bir kenara bıraktı. Rebirth döneminin başlangıcından itibaren, bu sürece dahil edilen serilerin kapakları üst taraflarında mavi bir “Rebirth” şeridi ile sunuluyordu. Rebirth süreci yeniliğini kaybettiğinde, DC Comics bu şeridi kaldırıp kapaklarında farklı bir stil kullanmaya başladı ve bu değişiklik sırasında kapak tarihlerini de kaldırdı.
Aşağıda, 2016 yılında Rebirth süreciyle başlayan Batman serisinin otuz beşinci ve otuz altıncı sayılarının kapaklarını görebilirsiniz.
15 Kasım 2017 tarihinde piyasaya çıkan Batman #35, geleneğe uygun bir şekilde, iki ay sonrasının, Ocak 2018’in tarihini taşıyordu. Bir sonraki Batman çizgi romanı Batman # 36’da ise, herhangi bir kapak bilgisi yer almıyordu. 2018 yılı itibarıyla, DC Comics’in tüm serilerinden kapak bilgisi kaldırıldı ve bu gelenek de artık büyük ölçüde tarihe karışmış oldu.
DC Comics’in de bu geleneği bir kenara bırakmasıyla, bu yazıdaki bilgilerin sadece tarihi bir değer taşıdığını ve herhangi bir pratik kullanımı olmadığını söylemek mümkün. Tabi çizgi roman tarihinin bu enteresan boyutuyla ilgili bilgi sahibi olmak ve DC Comics özelinde – Rebirth etiketinin sonuna kadar- kapak tarihlerinin nasıl okunması gerektiğini görmek için, bunlar yine enteresan detaylar.