Bu durumun arkasında, çizgi roman endüstrisini şekillendiren bazı enteresan faktörler yer alıyor – üç basamaklı sayıları görmeye alışmış çizgi roman serilerinin, artık çok daha kısa sürede bitirilmesi, dünden bugüne gerçekleşmiş, bir anda olmuş bir durum değil. Üstelik, bu işin arkasındaki mantığı anlamak, yalnızca çizgi roman piyasasını daha iyi anlamamızı sağlamıyor, çizgi roman okumaya başlamayı daha kolay hale getirme potansiyeli bile taşıyor.
Başlamadan ufak bir uyarı / yönlendirme yapmak istiyorum.
Çizgi Roman Yazıları altında yer almasına karşın, bu yazı içerik ve kapsam olarak bir Özel Dosyaya benziyor. Bu kadar fazla şeyi okumak, eğer konuyla gerçekten ilgili değilseniz, yorucu olabilir.
Türkiye’de çeşitli çizgi roman forumlarında, çizgi romanla ilgili haber yapılan sitelerde; serilerin sıfırdan başlaması, grup halinde sonlanması, bir anda yeniden başlatılması, çok şaşırtıcı, çok karmaşık, anlaması çok zor bir durum gibi lanse ediliyor. Oysa, bu durum artık Amerikan çizgi roman sektörü içinde git gide normal hale gelmeye başlayan ve çeşitli mantıklı sebepleri olan bir durum.
– Eğer çizgi romanların eskinden kaç sayıya ulaştığı hakkında, veya şu anda kaç sayıda bittiklerine dair hiçbir fikriniz yoksa; serilerin sürekli bitirilip, yeniden birinci sayıda başlamalarının ne kadar yaygın bir durum olduğunu takip etmediyseniz; bunu sadece Marvel’ın, veya sadece DC’nin yaptığını, veya sadece birkaç seride yapıldığını düşünüyorsanız; sıfırlama, iptal, yeniden başlama haberlerine anlam veremiyor, şaşırıyor, veya bu durumu çok karışık buluyorsanız, ilk sayfadan başlamanız en doğrusu olacaktır.
– Eğer çizgi romanların sık sık sıfırdan başlatılması, ciddi sayılara ulaşmadan bitirilmeleri farkında olduğunuz bir durumsa, bunun nedenlerinin tartışıldığı ikinci sayfaya atlayabilirsiniz, zira ilk sayfada sadece bu durumun ne kadar yaygın olduğunu anlatmaya çalışıyorum.
Eskiden Durum Nasıldı?
Çizgi roman yayın mantığında neyin değiştiğini anlamak için, ilk olarak önceki durumu tabi biraz hatırlamak gerekiyor.
Çizgi romanın geleneksel iptal mantığı, herkesin bildiği gibi, büyük ölçüde satışlara bağlı olan bir durum. Eğer bir çizgi roman serisi iyi satıyorsa devam ediyor, iyi satmıyorsa da iptal ediliyor. Bu yüzden, popüler karakterler başta olmak üzere, Marvel ve DC çizgi romanları arasında, çok ciddi sayı miktarları görmek mümkün.
Marvel’a baktığımızda, The Amazing Spider-Man serisi 700 sayı, Uncanny X-Men serisi 544 sayı, Fantastic Four serisi 611 sayı, Thor ise 621 sayı görmüş seriler olarak karşımıza çıkıyor.
Tarihi Marvel’dan eskiye dayanan DC serilerinde, durum daha da etkileyici: Batman 713, Detective Comics 881, Superman 714, Action Comics ise 904 sayıya ulaşmış.
Bu örneklerin sayısı rahatlıkla çoğaltılabilir, fakat temel mantık ortada: Eğer bir seri satıyorsa devam ediyor, ve çizgi romanlar rahatlıkla yüzlü sayılara ulaşabiliyor. İptal edilme ise, yalnızca satış endeksli olarak yapılıyor – en popüler serilerin iptal edilip yeniden başlatılması gibi durumlarda bile, görece kısa sürede orijinal sayılara geri dönüş yapma isteği göze çarpıyor.
Popüler seriler dışında ise, karakterlerin yeniden başlatılması okuyucu çekme potansiyeline bağlı olarak yapılıyor. Örneğin, Moon Knight gibi bir karakterin, 30. sayısında iptal edilip, hemen sonraki ay 1. sayıdan yeniden başlatılması gibi bir durum sık görülmüyor. Bu tarz yeniden başlatmalar, çoğu zaman yıllar sonra, karaktere karşı yeni bir ilgi olabileceği hissedildiği zamanlarda yapılıyor.
Şimdi Değişen Ne?
Günümüzde, hatta çok daha spesifik olmak gerekirse, DC Comics’in New 52, Marvel’ın ise Marvel NOW süreçlerini başlatmalarıyla birlikte, sıfırlama, yeniden başlatma, iptal etme gibi kavramları çok daha sık duyar hale geldik.
Bahsettiğim durumun ne anlama geldiğini göstermek için, iki şirketi ayrı ayrı ele almak, ve bazı örnekler vermek istiyorum.
Marvel’da, eskiden yüzlü sayılara ulaştığını görebileceğimiz bu seriler, artık çok daha hızlı bir şekilde sıfırlanıyor. Daha Marvel NOW adlı süreç başlayalı iki yıl yeni oldu, fakat bir değil, iki kez sıfırlanmış seriler bile var.
Gelin bazı örneklere göz atalım: The Amazing Spider-Man serisi, 700. sayıda, Dr. Octopus’un Peter Parker’ın bedenini ele geçirmesiyle sona erdi. Daha sonra Superior Spider-Man serisi başlatıldı, ve yalnızca 31. sayı sonunda, Peter’ın geri gelmesiyle bu seri de bitirildi. Şimdi, ikinci bir Amazing Spider-Man serisi devam ediyor.
Marvel NOW’dan önce başlatılan Ed Brubaker’ın son Captain America serisi, NOW ile 19. sayıda bitirildi. Marvel NOW’da başlayan Captain America da yalnızca 25 sayı sürdü ve Captain America rolünde Falcon’un yer aldığı All New Captain America serisi ile birinci sayıdan yeniden başlatıldı. Bu seri de, muhtemelen benzer miktarda sayı içerecek.
Thor, benzer şekilde, The Mighty Thor adlı 22 sayılık bir seride yer aldı; Marvel NOW ile Thor: God of Thunder adıyla yeniden başlatıldı, ve şimdi, 25 sayının ardından kadın bir karakterin Thor’un çekicini taşıyacağı üçüncü bir seri ile yeniden sıfırdan başlatılıyor.
Fantastic Four, bir başka örnek. Jonathan Hickman’ın yazarlık dönemi Marvel NOW ile sona erdi, ve bunu Matt Fraction’un Fantastic Four serisi takip etti. Bu seri, yalnızca on altı sayı sonra iptal edildi, ve Marvel NOW kapsamındaki ikinci seri, James Robinson’un yazarlığı ile başladı – ve bu serinin de 2015’de iptal edileceği açıklandı.
Daredevil, Hulk, Iron Man, Fantastic Four, Captain America, Thor, iki X-Force dergisi, Avengers Arena, hepsi sayılabilecek örnekler – fazla uzatmaya gerek yok.
DC’ye baktığımız zaman, elbette birebir aynı olmamakla beraber, yine ilginç stratejiler görüyoruz.
DC Comics, New 52 içinde “wave” – “dalga” adı verdiğimiz ufak çaplı değişiklikler yapıyor, ve bu “wave”ler ile, belli başlı seriler birkaç sayıda iptal edilirken, yerlerini yeni seriler alıyor.
Marvel’ın en önemli karakterlerinde yaptığı değişikliklerin aksine, Batman, Superman, Wonder Woman vs. gibi büyük karakterlerine henüz dokunmamasına karşın, DC’de de Mister Terrific, Hawk and Dove, OMAC, Frankenstein, Agent of SHADE, I Vampire, Fury of Firestorm, Batman: The Dark Knight, Stormwatch, Animal Man gibi belli bir noktada başlatılan ve bitirilen, fazla sayı miktarına ulaşmasına fırsat tanınmayan seriler var.
İlginç bir örnek olarak, Justice League of America’nın bitirilerek yerini Justice League United’a, Nightwing’in bitirilerek yerini Grayson’a, Suicide Squad’ın bitirilerek yerini New Suicide Squad’a bırakması gibi, doğrudan “iptal” olmayan, fakat Marvel’ın Captain America, Thor ve Iron Man serilerinde yaptığına benzeyen, “tematik” değişimleri konu alan (örneğin, Forever Evil’da kimliği herkesçe öğrenilen ve öldüğü sanılan Nightwing’in, bu rolü bırakarak daha casus-vari bir seriyle geri dönmesi gibi) “iptal” ve yeniden başlatmalar söz konusu.
Bu son örnekler dışında, DC’de henüz bir karakterin / takımın dergisini sonlandırıp, daha sonra aynı adla yeniden başlatma durumu çok yaygın durumda değil. Ama geçtiğimiz aylarda Teen Titans’ın “yedinci dalga” içinde yeniden birinci sayıdan başlatılması, ve beşinci dalga içinde bitirilen Deathstroke serisinin 2014 Ekim ayında birinci sayıdan bir kez daha start alması, bu duruma da örnek teşkil ediyor.
Yukarıda da dediğim gibi, DC henüz önemli serilerinde bir sıfırlamaya gitmiş değil. Fakat, Superman Unchained gibi, Batman: The Dark Knight gibi “önemli karakterlerin” ikinci planda serileri olarak başlayıp kısa sürede bitirilmesi planlanan örnekler de var.
Tıpkı Marvel örneğinde olduğu gibi, DC’de de örneklerin sayısı rahatlıkla çoğaltılabilir. “Wave”ler sırasında olup bitenler bunun için son derece güzel bir kaynak, ki DC Wikia’nın New 52 sayfasında bu dalgaların ne gibi sonuçları olduğu gayet güzel bir şekilde özetlenmiş:
http://dc.wikia.com/wiki/The_New_52
Aynı şekilde, DC’nin 2015 yılı büyük hikayesi Convergence öncesinde, Mart ayında yirmiye yakın serisini bir anda bitireceğini duyurması da bu durumun güzel bir örneği olarak görülebilir.
Kısa Durum Özeti
Biliyorum, fazla detay vermeden bir çok sayı ismi söyledim ve eğer bu serilere aşina değilseniz, söylediklerim biraz kafa karıştırıcı gelmiş olabilir.
İşin aslı şu ki, bu seriler hakkında çok bir şey bilmenize gerek yok. Temel olarak söylemeye çalıştığım şey çok basit: çizgi romanlar içinde, eskisine göre çok farklı ilerleyen bir sıfırlama / yeniden başlatma döngüsü var, ve bu sadece bir – iki seride değil – tamamen aynı şekilde olmamakla birlikte – hem Marvel’da, hem de DC’de, yani endüstri çapında gözlemleyebildiğimiz bir durum. Bu kadar çok seri adı saymamın sebebi, bu durumun boyutunu açıklamak istememden kaynaklanıyor.
Her şeyi kısaca özetleyip toparlarsak, Marvel’da, “Marvel NOW” adını verdiğimiz süreç yalnızca iki yıl önce başladı, fakat Fantastic Four, Hulk, Daredevil, Spider-Man gibi karakterler çoktan tekrar (yani ikinci kez!) sıfırdan başlatılmış durumda, Captain America, Iron Man, Thor gibi seriler de yavaş yavaş birinci sayıdan yeniden başlatıldı, ve yukarıda saydığım gibi, bu örneklerin sayısını arttırmak da mümkün. Marvel, çoğu zaman tematik değişimleri (Captain America’nın siyahi oluşu, Iron Man’in San Francisco’ya taşınması, Fantastic Four’un uzayda kaybolması, Spider-Man’in Dr. Octopus olması, sonra yeniden Peter Parker olması vs.) sıfırlama amacıyla kullanıyor.
DC Comics’de aynı karakteri / takımı sıfırdan başlatma durumu çok yaygın olmasa da görülmemiş değil (Deathstroke, Teen Titans) ve New 52 içindeki “wave”ler ile, bir takım seriler sürekli olarak “iptal edilirken”, yerine yenileri başlatılıyor. Bu seri rotasyonu ile, DC Comics sürekli olarak belli bir sayının altında kalan serilere sahip olmayı başarıyor, ve yukarıdaki paragrafta Marvel için bahsettiğim “tematik” değişimler de, örneğin Nightwing – Grayson serilerinde olduğu gibi, yavaş yavaş görülmeye başlamış durumda.
Kısacası, eskiden ne kadar çok sayıya ulaşabiliyorlarsa o kadar devam etmeleri umuduyla hazırlanan çizgi romanlar, bugün sadece bu kıstasla değerlendirilmiyorlar. Artık, kısa soluklu, biteceği bilinerek hazırlanan serilerin de piyasa da ciddi bir yeri var, hatta yer yer bunlar tercih ediliyor.
Ki bu da bizi asıl soruya getiriyor: Neden?