Çizgi roman konusunda bir şeyler öğrenmek, bir şeyler araştırmak için interneti kullanıyorsanız, bir noktada çeşitli seriler için başlıktaki gibi “adlandırmalar” görmeniz kaçınılmaz. The Amazing Spider-Man (vol.1), The Amazing Spider-Man (vol.2) veya The Amazing Spider-Man (2014) şeklinde kullanımlar, internet siteleri ve farklı mecralar için vazgeçilmez durumdalar.
Çizgi Roman Terimleri yazı serimizin bu dördüncü durağında, bu isimlendirme mantığını olabildiğince net bir şekilde açıklamaya çalışacağız.
Bu kullanımların mantığı, rahatlıkla tahmin edebileceğiniz gibi, aynı adı paylaşan birkaç seri olmasından kaynaklanıyor.
Çizgi roman serileri, daha bilinen bir alandan örnek vermek gerekirse, tıpkı diziler gibi, çeşitli nedenlerle sona erebiliyorlar. Bazen hikayeler doğal bir şekilde sona ulaşıyor, bazen yayıncı firmanın maddi imkanları serileri desteklemeye yetmiyor, bazen de seriler yeteri kadar rating alamıyor, yani yeteri kadar satmıyor ve iptal ediliyorlar.
Fakat dizilerin büyük çoğunluğunun aksine, sona eren (veya iptal edilen) seriler, ilerleyen bir tarihte yeniden başlatılabiliyor.
Karakter bir şekilde farklı bir alanda, örneğin bir dizide veya filmde popülerleşince; bir yazar veya çizer yayıncıyı bu seriyle daha iyi bir iş yapılabileceğine ikna edince, veya şirket bu serinin ikinci bir şansı hak ettiğini düşününce, daha önceden iptal edilmiş bir seri tekrar birinci sayıdan başlatılabiliyor.
Elbette, bu durum için bir sürü farklı senaryo var. Bazen, seriler hemen bir ay sonra yeniden başlatılacağı bilinerek iptal ediliyorlar, bazen şirketler bir karakteri test etmek için uzun soluklu bir seri yapmadan kısa, üç – beş sayılık “mini-seri”ler çıkarıyorlar, bazen şirket çapında alınan bir karar bütün serileri etkiliyor, fakat sonuç olarak, ortada aynı adla yayınlanan, birden fazla seri bulunuyor.
Bu da, elbette, çizgi roman şirketleri ve okurları arasında bir iletişim sıkıntısı ihtimali yaratıyor.
Örneğin, size çok spesifik olarak Wonder Woman # 5 dergisini okumanızı söylediğimi hayal edelim. Bakın bu “spesifik” tanım hangi dergileri kapsıyor:
Gördüğünüz gibi, bu dergilerin tamamı bir Wonder Woman serisinin beşinci sayısı.
İşte bu adlandırma mantığını, bu kafa karışıklığını önlemek için kullanıyoruz.
İlk kullandığımız metot, bahsettiğimiz serinin yayın hayatına başladığı yılı, parantez içinde belirtmek üzerine kurulu. Bir başka deyişle, spesifik bir sayısını belirtmek istediğimiz serinin ilk sayısının çıktığı yıla bakıyoruz, ve serinin başladığı yılı parantez içinde belirtiyoruz. Bu yöntemi kullandığımızda, isimlendirme – aynı örnek üzerinden – şöyle oluyor:
Wonder Woman (1942) # 5
Wonder Woman (1987) # 5
Wonder Woman (2006) # 5
Wonder Woman (2011) # 5
Wonder Woman (2016) # 5
Bu, çok spesifik ve yıl kesin olarak bilindiği takdirde hata payı olmayan bir yöntem. Hem Marvel Comics, hem de DC Comics resmi internet sitelerinde bu “seriyi yıl ile bildirme” mantığını kullanıyorlar – böylece bu direktifleri okuyan / duyan birisi, hangi Wonder Woman serisinin beşinci sayısını okuması gerektiğini rahatlıkla anlayabiliyor.
Fakat tabi ki, her zaman bir serinin başladığı yılı ezbere bilmek mümkün olmayabiliyor. En az bunun kadar yaygın kullanılan bir diğer yöntem, serinin adının yanına, parantez içinde (volume 1), (volume 2) veya kısaca (vol.1), (vol.2) şeklinde ibareler eklemek üzerine kurulu.
“Volume” kelimesi, bu kullanımıyla İngilizce bölüm veya cilt gibi anlamlara benziyor – ama bunu bilmenize bile gerek yok.
Bu mantıkta tek yaptığınız “birinci”, “ikinci,” “üçüncü” der gibi serileri sıralamak. İlk çıkan Wonder Woman serisi “Wonder Woman (vol.1)”, ikinci çıkan “Wonder Woman (vol.2)” üçüncü çıkan “Wonder Woman (vol.3)” oluyor. Tabi bu durumda, örneğin Wonder Woman (vol.1) ile Wonder Woman (1942) tamamen aynı anlama geliyor:
Wonder Woman (1942) # 5 = Wonder Woman (vol.1) # 5
Wonder Woman (1987) # 5 = Wonder Woman (vol.2) # 5
Wonder Woman (2006) # 5 = Wonder Woman (vol.3) # 5
Wonder Woman (2011) # 5 = Wonder Woman (vol.4) # 5
Böylece, bahsettiğiniz seri hakkında çok genel bir bilginiz olsa bile, yani yayın tarihlerini ezbere bilmeseniz bile, hangi seriden bahsettiğinizi net bir şekilde karşınızdakine anlatabiliyorsunuz. İşin temeli bu kadar basit.
Aklınızda bulunması gereken sadece birkaç ek not var:
* Sık kafa karışıklığı olan bir konu şu: Bu isimlendirme mantığını kullanmak için, serilerin adının birebir aynı olması gerekiyor – ana karakterin aynı olması yeterli değil. Örneğin, The Amazing Spider-Man serisi iptal edilip, yerine Spider-Man serisi başlatıldığında, bu seri Spider-Man (vol.2) olmuyor, o adla yayınlanan ilk seri olduğu için Spider-Man (vol.1) oluyor. Önemli olan serinin adı, yani seri ancak ve ancak “The Amazing Spider-Man” adı altında yeniden başlatılırsa (vol.2) gibi bir kullanım doğru oluyor.
* Yıla dayalı mantığı kullandığınızda, o seri kapsamında yayınlanan ilk sayının yılını yazmanız gerekiyor. Bazı durumlarda serilerin -1. (eksi birinci) ve 0. sayıları çıkabiliyor. Bunlar, çoğu zaman karakterin orijinini anlatmak, veya flashback yapmak için kullanılan sayılar oluyor ve birinci sayıdan sonra çıkıyorlar. Dolayısıyla, yıl belirtirken en sağlıklı durum, genellikle birinci sayıyı kullanmak.
Fakat tabi istisnalar olabiliyor: tanıtım yapma, seriye ön ayak olma amacıyla çıkan sıfırıncı sayılar da yayınlanabiliyor, bu durumda onların kullanılması daha doğru.
* Bazı durumlarda, seriler “ana numaralandırmaya” dönebiliyor. Örneğin, yukarıda gördüğünüz Wonder Woman örneğinde şöyle bir durum var: Wonder Woman (vol.1) 329 sayı sürüyor. Wonder Woman (vol.2) 226, (vol.3) ise 44 sayı devam ediyor.
Bunların toplamı, 599 ediyor. DC Comics, Wonder Woman’ın 600. sayısı şerefine, Wonder Woman (vol.3) # 44’ten, yani toplamda 599. sayıdan sonra seriyi 600’den devam ettirme kararı alıyor. Bu tamamen imaj ile alakalı bir konu: ortada Wonder Woman (vol.1) # 400, 450, 500, 520 gibi sayılar olmamasına rağmen, sanki bu sıfırdan başlamalar, iptaller hiç olmamış gibi davranılıyor.
Wonder Woman (vol.1) # 602 çizgi romanı var, ama örneğin Wonder Woman (vol.1) # 500 yok.
Bu, dediğim gibi, tamamen imaj ile alakalı bir mesele ve biraz kafa karıştırıcı bir konu, ama kesin emin olmak için ne yazık ki ilgilendiğiniz seri hakkında somut bilgiye sahip olmaktan başka şansınız yok.
* Özellikle son yıllarda ortaya çıkan, üçüncü bir isimlendirme mantığı var. Marvel ve DC gibi şirketlerin büyük çaplı “yeniden başlatmaları” (New 52, Marvel Now, vs.) serileri bu isimlerle de belirtebilmemizi sağlayabiliyor.
Örneğin, ben AltEvren’de DC Comics Sayı / Seri İncelemeleri bölümüne giren bir okuyucunun, hangi serilerin New 52 kapsamında çıktığını görebilmelerini istiyorum – ama (vol.1-2-3) mantığını kullanırsam, bu hiçbir ortak payda yaratmıyor: Batman’in New 52 kapsamındaki serisi Batman (vol.2), Wonder Woman’ınki Wonder Woman (vol.4), Green Lantern’ınki Green Lantern (vol.5)… Ortak bir nokta yok.
Her okurun New 52’nun 2011 yılında başladığını bilmek zorunda olmadığını, ama New 52’nun en azından adını duyduğunu düşünerek, bu kapsamda çıkan serileri “Seri Adı (New 52)” şeklinde ifade ediyorum – ki bu da son yıllarda çeştili sitelerde sık sık kullanılan bir yöntem.
* Ve son olarak, son derece önemli bir not: “Volume 1”, “Volume 2” mantığı, hangi seriden bahsedildiğini anlatmak için kullanıldığı kadar, bir seri içinde çıkan ciltleri sıralamak için de kullanılıyor. Dolayısıyla, Wonder Woman (vol. 1) demek, 1942’de çıkan ilk Wonder Woman serisi demek olabileceği kadar, New 52 kapsamında çıkan Wonder Woman serisinin cilt olarak toplanan ilk baskısı anlamına da gelebiliyor.
Eğer Seri Adı (vol.1)’den sonra bir “#” işareti ve sayı görüyorsanız, yani Wonder Woman (vol.4) # 12 gibi bir durum varsa, burada “(vol.4)”ün bir seri belirtmek için kullanıldığını rahatlıkla anlayabilirsiniz. Eğer böyle bir kullanım yoksa, tek yapabileceğiniz şey kavramın hangi anlamda kullanıldığı bahsettiğiniz konuya göre belirlemek.