“Captain Marvel. The name will always define the best of us.
“Captain Marvel. Bu isim her zaman içimizdeki en iyiyi tanımlayacak.”
– Ms. Marvel
Sizin için, işi çok basit bir özete dökmek istiyorum. Carol Danvers, çizgi romanlarda, orijinal olarak Ms. Marvel olarak biliniyor. Mar-Vell ise kadın bir bilim insanı / mucit değil, yukarıda resmini görebileceğiniz erkek süper kahraman. Filmdeki Mar-Vell ile çizgi romanlardaki Mar-Vell arasında ikisinin de Kree olması dışında hiçbir benzerlik bulunmuyor.
Marvel Evreni’nde uzun süre önemli bir süper kahraman olarak yer alan Captain Marvel, The Death of Captain Marvel isimli hikayede hayatını kaybediyor ve geri dönmeyen “sayılı” kahramanlardan biri oluyor. İlerleyen yıllarda, Ms. Marvel (Carol Danvers) onun ismini alarak Captain Marvel oluyor, Ms. Marvel ismi de yeni bir karakter olan Kamala Khan’a kalıyor.
Captain Marvel, anlaması zor bir karakter. Karakterin varlık sebebini anlamak için, çizgi roman endüstrisini; önemini anlamak için, özellikle Marvel’ın kozmik hikayelerini çok iyi bilmek gerekiyor.
Marvel’ın arka planda kalmış pek çok karakteri gibi, kendine has bir hayran kitlesi yaratmayı başarmış olsa da, hiçbir zaman genel çizgi roman okuyucusunun dikkatini çekmemiş, karışık bir karakter olan Captain Marvel, aynı zamanda Spider-Man’den Fantastic Four’a, Sentry’den Captain America’ya, tüm Marvel karakterlerinin ilham verici bir figür olarak baktıkları, “kahramanların kahramanı” gibi bir sıfatla anlatılabilecek, ilgi çekici bir figür.
Bu iki farklı “Captain Marvel”ı daha iyi açıklayabilmek için de, her şeyden önce karakterin yayın hayatına nasıl başladığını, hatta, piyasadaki diğer “Captain Marvel”lar ile nasıl bir alakası olduğunu da açıklamak gerekiyor. Sanırım bunun için en mantıklı yol da, daha önce Deadpool’da yaptığım gibi, karakterin biyografisi ile yayın tarihini ayrı ayrı ele almak.
Captain Marvel – Yayın Tarihi
1938 yılında, o zamanlar National adıyla bilinen DC Comics şirketi, Superman karakterini yarattı. Günümüzde hala çizgi romanı domine eden “süper kahraman” türünün başlangıcı da olan bu karakter, pek çok yayınevini de kendi “Superman”lerini yaratmaya itti. Bunların en erken örneklerinden biri de, Fawcett Comics’in 1939’da yarattığı Captain Marvel karakteriydi.
Günümüzde “Shazam” olarak bilinen, ve “Shazam!” diye bağırarak sıradan bir çocuktan, yenilmez bir süper kahramana dönüşen Captain Marvel, dönemin en popüler çizgi romanlarından biri haline geldi, hatta filmi çekilen ilk süper kahraman olmak ve satış rakamlarında Superman’i bile geride bırakmak gibi çeşitli başarılara da imza attı. Daha önceden de Superman’i taklit ettiği gerekçesiyle Fawcett Comics ile sıkıntılar yaşayan DC Comics, Captain Marvel ile alakalı tüm yayınların durdurulması için bir başvuruda bulundu, fakat bu kabul edilmeyince, iş mahkemeye gitti.
Hem uzun süresi, hem de National’ın “bizden çaldılar” diyerek suçladığı Captain Marvel’ın pek çok özelliğini (uçmak, kel ve deli bir bilim adamını ana kötü karakter olarak kullanmak) Superman’e entegre etmesi nedeniyle, çizgi roman tarihinin en meşhur davalarından biri haline gelen bu hukuki mücadele, genel olarak National lehine kararlar çıkmasına rağmen, resmi bir sonuca bağlanmadı. Özellikle 1950’li yıllara doğru süper kahraman çizgi romanlarının satışları iyice düşünce, Fawcett bu uğurda savaşmaya değmeyeceğini düşündü ve yaklaşık 400.000 dolar gibi bir ücret ödeyip, tüm “Marvel” ailesi yayınlarını durdurarak, DC Comics ile mahkeme dışında anlaşma yoluna gitti.
1960’larda Gümüş Çağ olarak adlandırılan dönemin başlaması ve süper kahramanların yeniden çok popüler hale gelmesi, Captain Marvel gibi ismi popüler, fakat kimse tarafından kullanılmayan bir karakterin ortada kalmasına yol açtı. DC Comics ile anlaşması gereği bir daha Captain Marvel adıyla bir çizgi roman yayınlayamayacak durumda olan Fawcett, bu serinin tüm haklarını, karakterin popülaritesinden faydalanmak isteyen DC Comics’e sattı – fakat satışın tamamlanması 1972 yılını bulmuştu.
Bu arada, Gümüş Çağ’da ciddi bir atak yaparak Amerika’nın ikinci büyük çizgi roman yayıncısı haline gelen Marvel Comcis, ufak bir “çakallık” yaptı ve daha önceki Superman benzeri Captain Marvel’dan tamamen farklı bir karakter kurgulayarak, Kree ordusunda yüzbaşı rütbesinde bulunan bir asker olan Captain Mar Vell’ı yarattı. Telif hakkının da boşta olmasından faydalanan şirket, Captain Marvel için yaptığı telif hakkı başvurusunda da başarılı oldu ve 1967 yılında kendi Captain Marvel serisini çıkartmaya başladı.
Bu sırada, İngiltere’de Captain Marvel dergileri yayınlayan bir yayıncı da, National ve Fawcett arasındaki dava yüzünden yeni çizgi romanlar ulaşmamaya başladığı için, Marvelman adında, neredeyse kopyalanmış bir karakter yaratmıştı. Marvel, telif hakkını eline geçirdikten sonra bu şirkete de farklı bir isim kullanması konusunda baskı yaptı, ve böylece daha sonradan Alan Moore ve Neil Gaiman gibi isimler tarafından da yazılacak olan bu serinin adı, Miracleman olarak değiştirildi.
Marvel’ın hiç yoktan araya girip Captain Marvel isminin telifini almasıyla, DC Comics’in Fawcett’tan aldığı Captain Marvel yayın hakları da büyük ölçüde hayal kırıklığına dönüştü. Meşhur olan ve tanınan Captain Marvel ismini kullanamayan, ve Shazam! ismiyle yetinmek zorunda kalan DC Comics, karakterin modern zamanlara ve DC Evren mantığına da iyi uydurulamaması nedeniyle, Shazam’den beklediği getiriyi alamadı.
Ama karşı tarafta da, durum pek iyi gitmiyordu. Stan Lee’nin Kree ordusunda Dünya’ya karşı kullanılan bir subay olarak yarattığı Captain Marvel karakteri, Kree Evrimi, Supreme Intelligence, Kree toplumundaki ve ordusundaki iç anlaşmazlıklar gibi, okuyucuların pek bağlantı kuramayacağı konular üzerine kurulmuştu ve dergisi iyi satış rakamlarına ulaşamadı. Daha sonra, seri Roy Thomas ve Gil Kane’in yazdığı 15. – 17. sayılarla ciddi bir kurgu değişikliğine gitti ve karakter kazandığı yeni kozmik güçlerle “Evrenin Koruyucusu” ünvanını kazandı.
Bu hamle de işe yaramayınca, 1969 yılında Captain Marvel serisine ara verildi. Avengers dergilerindeki Kree Skrull War hikayesi sırasında bu seride boy gösteren Mar Vell, daha sonra kozmik hikaye ustası Jim Starlin’in yazarlığında kayda değer bir başarı elde etti ve Starlin’in yarattığı kült popülarite karakterin 1979 yılına kadar kendi serisinde, daha sonra da kısa bir süre için Marvel Spotlight serisinde gözükmesine imkan sağladı.
1977 yılında bir spin-off olarak Ms. Marvel serisini de ortaya çıkaran Captain Marvel, 1982 yılında “Marvel Graphic Novel” olaran anılacak serinin ilk örneği ve Marvel’ın bitmiş bir hikaye olarak yayınladığı ikinci grafik roman “The Death of Captain Marvel” ile hayatını kaybetti. Bundan sonra, çizgi roman dünyasının normunun aksine hiçbir zaman tam anlamıyla hayata geri dönmeyen Captain Marvel’ın adı, bu ismi üstlenen diğer pek çok karakter tarafından sürdürüldü – fakat işin aslı, Marvel hem Captain Marvel’ın kendi serisini, hem de asıl karakterin ölümünden sonra yayınlanan bu serileri, büyük ölçüde yalnızca Captain Marvel isminin yayın hakları ellerinden gitmesin diye yayınlıyordu.
Seriler hiçbir zaman fazla satış rakamlarına ulaşamadığı gibi, karakter(ler) de hiçbir zaman Captain Marvel’ın 1940’lı yıllarda sahip olduğu popülariteye yaklaşamadı.
Ek 1 : Captain Marvel Neden Ölümden Geri Getirilmedi?
Buna verilebilecek birkaç bariz cevap olsa da, aslında durum göründüğünden biraz daha karışık. Birincisi, evet, yukarıdaki yayın tarihinden de anlayacağınız gibi, Jim Starlin ve sonrasında edinilen kült bir takip kitlesi dışında, Captain Marvel hiçbir zaman çok popüler değildi. Fakat yine de, sadece bu tarz kült takipçileri olup, kendi serileri çok daha sık yapılmış, en azından bir takım üyesi olarak hayata geri döndürülmüş çok fazla sayıda karakter de mevcut.
Olayın çeşitli analizlerinde, “Captain Marvel’ın ölümüne başlı başına bir grafik roman ayrılmış olması, ve bu ölümün gerçekten de layığıyla işlenmiş, başarılı bir hikaye olması, onun geri dönmemesini sağlamış olabilir” şeklinde bir görüş de belirtiliyor. Bu konuya ve özellikle hikayeye yazının ikinci kısmında devam edeceğim, fakat Captain Marvel’ın ölümü, pek de rahat bırakılmış bir hikaye olmadı.
Sadece son birkaç yılda, Civil War’un sonunda, Chaos War hikayesinde, Avengers vs. X-Men’de Captain Marvel öyle ya da böyle hayata döndürüldü. Her ne kadar bunlar, şimdi dönüp geriye baktığımızda çok uzun süreli dönüşler olmadığı aşikar olan hareketler olsa da, muhtemelen Marvel’ın yaptığı şey, bu karakterin dönüşüne yönelik bir “nabız yoklama” çabasıydı. Benzer bir hareket, Captain America’nın Avengers’a katılmak için geri döndürülmesinden önce de yapılmış, gelen pozitif tepkiler, Marvel’ı karakteri canlandırmaya itmişti.
Anlaşılan o ki, etrafındaki kült takipçi kitlesine, forumlarda kendisinin dönüşü için yalvaran onlarca üyeye rağmen, Captain Marvel adını taşıdığı şirketin beklediği geri dönüşleri alamıyor, bu yüzden de Marvel sık sık bu takipçi kitlesinde bir artış olup olmadığını kontrol eden hikayeler yapıp, buna değecek bir reaksiyon almadığı sürece “güzel” ölmüş karakterini geri getirmiyor.
Üstelik, şahsi fikrimi sorarsanız, yayın tarihinde de daha detaylı değineceğim gibi, Captain Marvel’ın “ölü” bir karakter olarak gerçek halinden daha “güçlü” olduğu da bir gerçek. O yüzden layığıyla yapılmadığı sürece dönmemesini ben de destekliyorum.
Ek 2 – Whatever happened to Miracleman?
Son bir not olarak şunu da ekleyelim, DC Comics – Marvel – Fawcett ve İngiliz L. Miller & Son yayıncısı arasındaki Captain Marvel – Shazam – Marvelman – Miracleman düğümü, geçtiğimiz senelerde biraz daha karıştı.
DC ile Fawcett arasındaki dava sırasında Captain Marvel’dan mahrum kaldığı için Marvelman’i yaratan, ve daha sonra (Marvel’dan gelen baskılar nedeniyle) Miracleman adıyla Alan Moore ve Neil Gaiman’ın da yazarlıklarıyla bu karakteri son derece popüler hale gelen L. Miller & Son, Marvelman’in tüm yayın haklarını 2009 yılında Marvel Comics’e sattı.
Bu yüzden, orijinal Captain Marvel’ın, yani Shazam’in çok benzer bir hali de, Marvel’ın elinde bulunuyor, ve yaklaşık beş senedir bu karakterin Marvel tarafından kullanıp kullanılmayacağı, ya da nasıl kullanılacağı ciddi bir merak konusu haline gelmiş durumda.